Açık Veri nedir?

Günümüzde her an her yerde ve her biçimiyle veri akışına maruz kalıyor hatta bir parçası oluyoruz. Bizlerin gündelik yaşamımızda ürettiği veriler çeşitli yollarla toplanıyor ve kullanılmak üzere kaydediliyorlar. Eskiden veri toplanıyor, analiz edilmek üzere saklanıyor ve zamanı geldiğinde analiz ediliyordu. Gelişen teknoloji verinin toplanması ile analiz edilmesi arasındaki süreyi oldukça kısalttı ve gelinen nokta verilerin gerçek zamanlı bir şekilde analiz edilmesi. Peki toplanan veriler nereye gidiyor, onlara nerede nasıl ulaşılabilir?

Bu noktada aklımıza açık veri tanımı geliyor.

Açık Veri Nedir?

Tanım vermek gerekir ise OpenDefinition.org açık veri tanımı yaparken şöyle diyor: “Herhangi bir telif hakkı, patent ya da diğer kontrol mekanizmalarına tabi olmaksızın herkes tarafından ücretsiz ve özgürce kullanılabilen, tekrar kullanılabilen ve dağıtılabilen bilgi” ve devamında da “Açık bilgi; açık verinin erişilebilir, anlaşılabilir, anlamlı ve birinin gerçek sorununu çözmeye yardımcı olmasıdır” diyor. Sorun çözmede verinin bu denli önemli olduğunu birçok kriz konusunda gördüğümüz gibi en yakın kriz konusu olan Covid-19 pandemisinde de görmüştük. Çeşitli öngörüler, modeller ve tahminlerde erişilebilen verinin analizi, gerekli tedbirlerde erken davranılmasına fayda sağladı. Hayatın her alanına verilerin kurumlar, devletler tarafından teknik olarak ve istenen şekilde erişime açılması dünyayı değiştiriyor.

Ülkelerde Açık Verinin Durumu ve Türkiye’de Açık Veriye Erişim

Global Open Data Index sitesi ülkeleri, 100 puan üzerinden devlet bütçesi, ulusal istatistikler, seçim sonuçları ve daha on iki kategoriye ayırarak  bir endeks oluşturarak sıralıyor. Global Open Data Index güncel verilerine göre 94 ülkenin açık veri portalı bulunuyor. Açık verideki şeffaflık konusunda puanlamalara bakacak olursak ilk üç şöyle;

1. Tayvan 90 puan alarak ilk sırada.
2. Avustralya ve Büyük Britanya da 79 puan ile ikinci sırada.
3. Fransa 70 puan alarak üçüncü sırada yer alıyor.

Türkiye ise 35 puan alarak 45. sırada yer alıyor. Türkiye’nin açık veri açısından gerilerde yer almasının nedenleri arasında açık veri farkındalığının yeterli düzeyde olmaması, finansal engeller, politik engeller ve altyapının yetersiz olması gibi sebepler yatıyor. Açık veri farkındalığı artarsa şeffaflık ve hesap verebilirlik artar, kitlesel kaynak kullanımı artar ve kamuya sağlanan geri dönüşlerle vatandaş odaklı yeni sosyal ve ekonomik değerler üretilebilir.

Açık Veri Farkındalığını Arttırmak İsteyenleri Şöyle Alalım!

•  KNOMEA ülkelerin verilerini tek bir çatı altında toplama amacı taşıyan bir veri tabanı. Ülkelerin resmi kurumlarından farklı kategorilerde çekilen, herkes tarafından erişilebilir verileri bulmak mümkün.
• Open Data Impact Map bu harita, hem kuruluşların varlığını bir çatı altında toplamayı, hem açık veri kullanmayan ülkeleri teşvik etmeyi hedefliyor.
• Global Open Data Index, devletlerin yerel veri portallarının açıklığını gösteren, değerlendiren ve karşılaştırma yapan bir portal. Her ülkenin belirli başlıklar altında sahip olduğu veriyi, verinin miktarını ve de açıklığını ortaya koyuyor. Amaçlarından biri de devletleri ve vatandaşları açık veri portalları kullanma konusunda teşvik etmek. GODI aynı zamanda verilerin lisanslılığı, güncelliği, makinece okunurluğu gibi başlıkları da inceleyip sunuyor.
• The World Bank, dünya genelinde geniş ekonomik veriler toplar ve üretir. Bu verileri açık bir şekilde sunarak aynı zamanda yeniden kullanımına erişim sağlamakta.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından hazırlanan Resmi İstatistik Portalı açık veriye ulaşabileceğimiz bir portal. 2017-2021 planlamasına göre kurumsal iş yükünün azalması, kamu kaynaklarının en etkin şekilde kullanılması amaçlanmış.
• Veri Kaynağı resmi kaynaklardaki veriyi daha okunabilir, daha mobil dostu kaynaklara çevirerek kamuoyunun veriye ulaşımını kolaylaştıran bir platform olarak karşımıza çıkıyor. Bu hâliyle açık veri farkındalığı yaratma amacı da taşıyor.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından hayata geçirilen İBB Açık Veri Portalı, İBB ve çevre kuruluşları tarafında yayımlanan verileri sunan açık veri portalı ile kamunun şeffaflığının ve vatandaş katılımcılığının arttırılması amaçlanıyor.
• Beta.grafiti Özellikle veri gazeteciliği ile ilgilenenler için yararlı olabilecek grafik, infografik ve veri seti arama motoru.  Binin üzerinde tekrar kullanılabilir grafik, harita, veri seti arayıp, kullanmayı sağlar.  Grafik yükleyebilir, oluşturduğunuz grafiği kaydedebilir, erişime açabilirsiniz.  Beta olan arama motoru geliştirilmeye devam ediyor  ve veri seti arama özelliği de tamamlanmak  üzere.